Het anarchistische kwartaalblad Buiten de Orde (BdO; nr. 2, 2019) heeft met het zomernummer op een bijzondere wijze uitgepakt: het bestaat uit twee losse delen. Het eerste deel heeft de omvang van een ‘gewoon’ nummer. Het omvat een groot aantal artikelen van zeer uiteenlopende inhoud. Het tweede deel richt zich op het thema Voedsel. Gelet op de inhoudelijke variatie moest ik omgekeerd denken aan de wijze waarop het anarchisme als een ‘leer’ wordt vorm gegeven. Het lijkt dan op een ‘gesloten’, althans begrensde visie. Natuurlijk weten ingevoerde mensen, dat dit onjuist is: de visie is gesloten noch begrensd. En een leer? Neen, hoewel er zeker ‘leerstellingen’ (mv.) zijn aan te treffen, zoals: nevenschikking in plaats van onder/bovenschikking; orde zonder macht; associatie van gelijken, om een drietal leerstellingen te noemen. En juist die open constructie van de visie maakt het mogelijk zo’n inhoudelijk divers nummer te maken als het huidige zomernummer van BdO.
Kernwapens en machtspolitiek
Met een aantal idioten als hoofd van het bestuur van zogeheten wereldstaten is het wapengekletter niet uit de lucht. BdO opent dan ook met een artikel getiteld ‘Kernwapens en machtspolitiek’ – maar naast kernenergie voor oorlogsdoelen is het ook oppassen geblazen als het om civiel gebruik gaat. Daar houdt het tweede artikel zich mee bezig. Het gewone volk wordt voorgehouden, dat het allemaal gaat om hogere politiek en groteske machtsvorming. Daarom, zo heet het dan, zijn het zaken die op nationaal en internationaal vlak moeten worden behandeld. Die lui van beneden hebben daar geen verstand van. Neen, verdomme. Het zijn zaken die ons allen aangaan en juist daarom moeten ze op het lokale niveau hun basis hebben. Dit wordt niet voor het eerst gezegd. Je vindt het terug bij Murray Bookchin, over wiens ideeën men een bijdrage vindt in BdO. Het belang van het lokale vlak in onze samenleving ziet men ook verdedigd in de bijdrage getiteld ‘Europese eenmaking en het zelfbeheer van de gemeenten’. Dat hoort de machtsbasis in nevenschikkende vorm te zijn, en dan zullen we nog eens zien of er wel kernwapens geproduceerd moeten worden…
Het eind van de reeks artikelen in BdO wordt onder meer uitgemaakt door de behandeling van de vraag ‘Hoe anarchistisch zijn de gele hesjes?’. Zo zie je dat het nodig is zelf een idee te hebben over wat ‘anarchistisch’ omvat, om in dit geval de gele hesjes de maat te nemen. Verder komt men tegen het informatieve stuk over de extreemrechtse groep ‘Erkenbrand’. Ik vond ook leuk om iets over de rebelse kunstvormen van Jacqueline de Jong, die ooit een tijdje meedraaide in het verband van de Parijse situationisten, te vernemen. Welaan, iedereen vindt wel iets van zijn of haar gading in dit nummer.
Voedsel
Het thema ‘Voedsel’. Zoals gezegd is dit in een los deel van BdO opgenomen; het is ook divers – want het gaat niet alleen over wat wij wel of niet eten en drinken, maar bijvoorbeeld ook over de agrarische activiteit om het te produceren en over de verpakking van voedselproducten. Zo lees je over ‘Een biologische tuinderij: idealen in de praktijk’ en over ‘Plastic Attack’ – wie ergert zich niet hoe alles kennelijk in plastic verpakt moet zijn. Als het even kan laat ik het product om die reden liggen.
Het openingsartikel in dit deel gaat over voedselproductie zonder dat daarvoor CO2 uitstoot moet plaatsvinden. Hier doen zich bizarre zaken voor. Zo las ik in een ander tijdschrift over bio-tomaten die nooit de zon gezien hebben (heet het niet in een andere setting: ‘zongerijpt’?). Ik concludeerde dat de tomaten dan wel geen pesticiden over zich heen hadden gekregen – waardoor ze ‘bio’ genoemd mogen worden –, maar geschonden werden wel twee andere uitgangspunten ervan: (1) milieuschade was aangericht door de verwarming met fossiele brandstoffen (CO2 uitstoot) en (2) er werd voorbij gegaan aan de seizoensbinding van het product. Wat dus bio? Het artikel ‘Fossil Free Agriculture’ werkt dit soort zaken in BdO uit.
In een ander artikel leert men dat een project als ‘Tuinen van Lutkemeer’ in gevaar is: de polder moet worden ‘ontwikkeld’. Dan weet men hoe laat het is: ontwikkelen is hier een mantelbegrip voor vernietigen van het milieu. En ja hoor, er zal vermoedelijk een bedrijventerrein verrijzen voor Schiphol. Het artikel ‘Tweehonderd porties lasagne in de vriezer’ gaat niet over het paardenvlees-schandaal. Het zit meer in de lijn van Kropotkin die ooit voorstelde dat er wijkgewijs eten bereid zou kunnen worden – een gedachte een beetje te zien als een voorloper van de afhaalchinees. Het gaat hier verder, want de bundeling van de bereidingshandelingen moet ook bijdragen aan het tegengaan van voedselvervreemding.
Kortom, hoe divers wil je het hebben als je aan anarchisme denkt? Het omvangrijke zomernummer van BdO geeft er een beeld van.
Thom Holterman, Libertaire Orde
Buiten de Orde, nr. 2, 2019, deel 1, 68 blz., en deel 2 (Voedsel) 28 blz., prijs 2,50 euro.